Είναι τόσο λυπηρό, τόσο γελοίο, που προς στιγμή η απέχθεια υπερνικά την οργή και είναι πολύ εύκολο να σκεφτεί κανείς το προφανές (“δεν αξίζει τον κόπο”) και να αφήσει το θέμα εκεί. Πραγματικά. Δεν είναι ούτε το πρώτο φαινόμενο του είδους, ούτε το τελευταίο – και όσο τα video games θα καταλαμβάνουν περισσότερο “ζωτικό χώρο” στην καθημερινή ζωή της Δυτικής κοινωνίας, το μόνο βέβαιο είναι ότι θα έλθουμε αντιμέτωποι με περισσότερα. Από την άλλη πλευρά, αν κανείς δεν αντιδρά σε τέτοιου είδους φαινόμενα, πόσο ευκολότερο θα είναι να συμβεί κάτι παρόμοιο ή χειρότερο στο μέλλον; Κατά πολύ ευκολότερο, φυσικά. Aυτό είναι το λιθαράκι το δικό μου, λοιπόν, έστω κι αν προς μερικές κατευθύνσεις άξιζε όχι λιθαράκι, αλλά… πετροβολισμός, από κάποιες απόψεις.
Για την κυκλοφορία του Gran Theft Auto IV, του νέου υψηλής ευκρίνειας και Δικτυακών δυνατοτήτων “κεφαλαίου” στη σειρά video games που έχει καταγράψει πολλές δεκάδες εκατομμύρια πωλήσεων στην ιστορία της (και ευθύνεται για την απώλεια… πολλών δασών σε χαρτί, λόγω της πολεμικής που έχει δημιουργήσει γύρω από το περιεχόμενό της), το πιθανότερο είναι ότι δεν χρειάζεται να ειπωθούν και πολλά. Πριν από τρεις μέρες, στις 29/4, ο τίτλος κυκλοφόρησε επίσημα και στην Ελλάδα για το Xbox 360 και το PS3 χωρίς… τυμπανοκρουσίες ακριβώς, ίσως λόγω των “ημιεορταστικών” ημερών, ίσως λόγω του (μάλλον δικαιολογημένα) ανύπαρκτου marketing εκ μέρους της ελληνικής αντιπροσωπείας.
Την επόμενη ημέρα, 30/4, είχαμε τις πρώτες αναφορές στον ημερήσιο Τύπο, ο οποίος παραδοσιακά είναι ο πλέον “συντηρητικός” και εχθρικός απέναντι στα GTA. Ακόμη και με αυτά τα δεδομένα, ωστόσο, τίποτε δεν μας είχε προετοιμάσει για… πρωτοσέλιδα. Και τί πρωτοσέλιδα! Όπως αυτό του “Ελεύθερου Τύπου”, για παράδειγμα, ο οποίος θεωρεί την κυκλοφορία της Rockstar τόσο μεγάλο ζήτημα πανελλήνιου ενδιαφέροντος, ώστε να αφιερώσει τα 3/5 της πρώτης σελίδας σε αυτό, με τους τίτλους “70.000.000 κλέφτες αυτοκινήτων”, “Εγκλωβισμένοι στην εικονική πραγματικότητα της βίας χιλιάδες ανήλικοι και στην Ελλάδα”, “Grand Theft Auto IV: Το πιο πετυχημένο και αμφιλεγόμενο βιντεοπαιχνίδι στον κόσμο ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων, πωλείται ανεξέλεγκτα ακόμη και σε μικρά παιδιά”.
Το πλέον αστείο στοιχείο στο άρθρο του “Ελεύθερου Τύπου” έγκειται στο γεγονός ότι ελάχιστη σχέση έχει με τον προκλητικό τίτλο του πρωτοσέλιδου, το οποίο προσβάλλει τη νοημοσύνη των αναγνωστών που γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται και δημιουργεί την γνωστή αρρωστημένη περιέργεια αυτών που… δεν. Είναι ένα κομμάτι μόνο οριακά δημοσιογραφικό, το οποίο πολύ περισσότερο αντιγράφει αυτολεξεί στοιχεία από εταιρικό δελτίο Τύπου, παρά ενδιαφέρεται να εκφέρει άποψη για το ζήτημα, θετική ή αρνητική. Απολύτως σαφές άλλωστε είναι το γεγονός ότι οι δύο άγνωστες στο χώρο υπογράφουσες όχι επαφή με το θέμα δεν έχουν, αλλά ούτε το κεντρικό menu οποιουδήποτε GTA δεν έχουν ποτέ αντικρύσει.
Ο βαθμός στον οποίο στερείται ουσίας το “άρθρο” αυτό είναι τόσο μεγάλος, που δημιουργεί σχεδόν υποψίες για… advertorial – όσο κι αν το GTA IV δεν χρειαζόταν κανενός είδους “πονηρή” εμπορική προώθηση, όσο κι αν “ακόμη και η αρνητική δημοσιότητα είναι δημοσιότητα”. Με μικρά γράμματα κάτω από τους τίτλους του πρωτοσέλιδου, μάλιστα, υπήρχε η… διευκρίνιση “Κυρίως θέμα σελ.2, Η θέση μας σελ.58”, σαν να ήθελε το μέσο να διαχωρίσει την άποψή του από το δισέλιδο που “ανοίγει” το φύλλο (!). Η άποψη της πίσω σελίδας, ωστόσο, μπορεί να συρρικνωθεί σε μία πρόταση του στυλ “Κακό, κακό GTA, αλλά κάτι πρέπει να κάνουμε κι εμείς οι γονείς”. Βολικά γενικόλογη, βολικά “θαμμένη”… άποψη, σε 200 λέξεις, όχι ακριβώς αντίβαρο και σίγουρα όχι υπεύθυνη, τεκμηριωμένη δημοσιογραφική θέση.
Η εφημερίδα Τα “Νέα”, από την άλλη πλευρά, παρουσιάσε το θέμα επίσης στην πρώτη της σελίδα, αλλά σε πολύ μικρότερη έκταση και με σαφώς μετριοπαθέστερες διαθέσεις: “Έφτασε το πιο καυτό βίντεογκεϊμ”, “Έτοιμη η 4η εκδοχή του βίαιου βιντεοπαιχνιδιού Grand Theft Auto, του παιχνιδιού που μίσησε η Χίλαρι” (για να μην αποσυντονιζόμαστε και από τα αμερικανικά εσωτερικά πολιτικά δρώμενα, δηλαδή!). Το αντίστοιχο άρθρο των “Νέων”, ωστόσο, δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες. Είναι κάτι που προσπαθεί μεν να έχει δημοσιογραφική υφή, αλλά καταφεύγει τελικά σε κοινοτυπίες ή γενικολογίες. Αν υπάρχει κάποιου είδους “απόχρωση” στην προσέγγιση του συντάκτη απέναντι στο “βίντεογκεϊμ” (sic), αυτή είναι η αποστειρωμένα ή/και συγκεκαλυμμένα αρνητική.
Σε καμία περίπτωση πάντως, η παρουσίαση των “Νέων” στο θέμα δεν είναι τόσο προκλητική όσο η αντίστοιχη πρωτοσέλιδη παρουσίαση στον “Ελεύθερο Τύπο”. Έστω κι αν παραπλεύρως του άρθρου έχει τοποθετηθεί η κειμενολεζάντα “Η Χίλαρι το χαρακτήρισε σιωπηρή επιδημία, στην Αυστραλία απαγορεύτηκε, στις ΗΠΑ κατηγορείται για αυτοκτονίες εφήβων” (!!!), έστω κι αν στην κεφαλίδα του άρθρου υπάρχει η… βολικά απροσδιόριστη φράση “To GTA 4 καταγγέλεται για τη βιαιότητά του αλλά το λατρεύουν εκατομμύρια παίκτες” (χωρίς να διευκρινίζεται ποιός καταγγέλει τί και σε ποιον, γιατί αν πρόκειται για τον Jack Thompson…). Είναι φανερό ωστόσο ότι και αυτός ο συντάκτης – επίσης άγνωστος στον ελλαδικό χώρο της ηλεκτρονικής διασκέδασης – δεν έχει σχέση με το αντικείμενο: απλώς μεταφράζει υλικό από το Web, κρατώντας ό,τι του αρέσει και “προσπερνώντας” ό,τι δεν εξυπηρετεί την ήδη διαμορφωμένη του άποψη για το θέμα.
Όσον αφορά τα έντυπα μέσα ενημέρωσης, πάντως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ο ξενόγλωσσος Τύπος (που την τελευταία πενταετία είχε “κατακρεουργήσει” τη Rockstar για όλους τους συζητήσιμους και μη συζητήσιμους λόγους) υπήρξε σε γενικές γραμμές ψύχραιμος στις αντιδράσεις και τα σχόλιά του. Ακόμη και οι χαμηλότερου επιπέδου φυλλάδες έχουν συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι πλέον “in” να βάλλουν εναντίον της Rockstar και ανέφεραν την κυκλοφορία του Grand Theft Auto IV με μάλλον καθησυχαστικούς έως… αδιάφορους τόνους. Ακόμη και οι πρακτικά άχρηστοι, ημιμαθείς γραφιάδες που απλώς γεμίζουν σελίδες με ασυναρτησίες – και είναι πάρα πολλοί αυτοί στα mainstream και “lifestyle” μέσα, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα – έχουν καταλάβει ότι δεν “υπάρχει θέμα” πια στην ύπαρξη video games με περιεχόμενο για ανθρώπους άνω των 18 ετών. Είναι απλώς η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, σε όλες τις μορφές ψυχαγωγίας.
Στη χώρα μας, όμως; Ε, εδώ όψιμο ενδιαφέρον – πάντοτε για λόγους εντυπωσιασμού, όχι ουσιαστικούς – και άρθρα ή ρεπορτάζ κυριολεκτικά “ό,τι να’ ναι”, τόσο στα επιχειρήματα, όσο και στην τεκμηρίωση του θέματος συνολικά. Όπως αναμένει κανείς πάντοτε από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν απολύτως τίποτε για ο,τιδήποτε γράφουν, δηλαδή.
Το… “κερασάκι στην τούρτα”, ωστόσο, βρίσκεται στην στάση που κράτησε η τηλεόραση ως μέσο απέναντι στο θέμα. Ο μηχανισμός των “συγκοινωνούντων δοχείων”, που επικρατεί στην ελληνική πραγματικότητα των media, οδήγησε προφανώς τους “δημοσιογράφους” των καναλιών να “κυνηγήσουν το θέμα” (sic) για τα δελτία ειδήσεων των 8.00 της 1/5, με αποτελέσματα τραγελαφικά. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω όλες τις αναφορές που πιθανώς έγιναν, αλλά αυτές που εντόπισα σε Mega, Alpha και Σκάι είναι μάλλον ενδεικτικές.
Ο ρεπόρτερ του Σκάι, για παράδειγμα, αφού σχεδόν… απήγγειλε λέξη προς λέξη την εισαγωγή στο άρθρο των “Νέων”, παρέθεσε αποσπάσματα από το gameplay και δηλώσεις πωλητών σε καταστήματα ή gamers, εστιάζοντας στη βία του τίτλου (σχετικό video μπορεί να δει κανείς εδώ). Το υπόλοιπο ρεπορτάζ αναλώθηκε στο τί είχαν να πουν σε ξένα κανάλια gamers του εξωτερικού, κάτι που φυσικά δεν προσέφερε κάτι στο ρεπορτάζ per se. Το μόνο θετικό στην παρουσίαση που έτυχε το όλο θέμα στο Σκάι εντοπίζεται στο γεγονός ότι ανέφερε, με έμφαση μάλιστα, ότι ο τίτλος της Rockstar απευθύνεται σε καταναλωτές άνω των 18 ετών.
Eξέχουσα θέση, ωστόσο, δεν μπορεί παρά να έχει απέναντι στο θέμα ο Alpha, ο οποίος επέδειξε για μία ακόμη φορά… δημοσιογραφική πυγμή, άριστη σχέση με το αντικείμενο του θέματος και κυρίως αντικειμενικότητα στην προσέγγιση του ζητήματος γενικότερα (σε κάποια εναλλακτική πραγματικότητα, δηλαδή). Η καταφανώς αδίστακτη ρεπόρτερ, αφού υπογράμμισε πολλάκις το πόση βία μπορεί να ασκήσει κανείς στο gameplay του GTA IV και πόσα πορνογραφικά και ειδεχθή στοιχεία αυτό ενσωματώνει, επανέλαβε τα γνωστά ανεδαφικά περί επιβλαβών επιρροών των games στα παιδιά (χωρίς ούτε μία φορά να σταθεί στο γεγονός ότι ο τίτλος δεν απευθύνεται σε αυτά ούτως ή άλλως). Στη συνέντευξη που πήρε από το Σπύρο Γιαμά, τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας που εισάγει τον τίτλο της Rockstar στη χώρα μας – η ρεπόρτερ επίσης βολικά τον “ώθησε” να παραδεχθεί τα ποσοστά βίας του τίτλου.
Το πραγματικά απίθανο – από πλευράς θράσους στο μοντάζ και καταφανούς χειραγώγησης του θέματος – ήταν άλλο, ωστόσο. Η ρεπόρτερ ρώτησε τον διευθύνοντα σύμβουλο αν έχει παιδιά, αν ο ίδιος τους επιτρέπει να παίζουν games και δη games τύπου GTA IV – και όταν εκείνος απάντησε θετικά, θετικά και αρνητικά αντίστοιχα, παρά το γεγονός ότι το στέλεχος της CD-Media διεκρίνισε ότι τα παιδιά είναι 12 και 14 χρονών, το μοντάζ… πήρε πρωτοβουλίες και “φώτισε” από τελείως διαφορετική οπτική γωνία την παραδοχή του Σπύρου Γιαμά. Στο “παράθυρο” που κλήθηκε γνωστή παιδοψυχολόγος να καταθέσει την (ανύπαρκτη ουσιαστικά) άποψή της για το θέμα, αφού ανέφερε με τη σειρά της τα περί “ώθησης σε παραβατικές συμπεριφορές”, στάθηκε στο τελευταίο αυτό στοιχείο, παραλληλίζοντας τον διευθύνοντα σύμβουλο της CD-Media με έμπορο ναρκωτικών (!!) που δεν επιτρέπει στα παιδιά του να χρησιμοποιούν το… “εμπόρευμα”. Ούτε η ρεπόρτερ, ούτε η παρουσιάστρια, ούτε η… ενδελεχώς ενημερωμένη ψυχολόγος μπήκαν στον κόπο να λάβουν υπόψιν τους το γεγονός ότι ο τίτλος απευθύνεται σε άτομα άνω των 18, οπότε λογικό θα ήταν ο διευθύνων σύμβουλος της CD Media να μην επιτρέψει στα ανήλικα παιδιά του να ασχοληθούν με το GTA IV.
Από τα τηλεοπτικά κανάλια που κάλυψαν άμεσα το θέμα, περισώθηκε σε κάποιο βαθμό μόνο το Mega – με το οποίο όμως οι σοβαροί άνθρωποι που ασχολούνται με την ηλεκτρονική διασκέδαση στη χώρα μας παραμένουν εξοργισμένοι λόγω εκείνης της πραγματικά απαράδεκτης καμπάνιας “Η ζωή έχει χρώμα” του Υπουργείου Υγείας. Στο θέμα του Grand Theft Auto IV, πάντως, δεν ήταν τόσο δηκτικό όσο τα δύο προαναφερθέντα, αναφέροντας κι αυτό τα γνωστά περί θεωριών των επιστημόνων για βίαιη μελλοντική συμπεριφορά κλπ. κλπ. αλλά κρατώντας αποστάσεις από το “κυνήγι μαγισσών” που εκτυλίσσεται γύρω από τη σειρά τίτλων της Rockstar. Αυτό που παντελώς απέτυχε να κάνει το Mega, βέβαια, ήταν να θίξει το γεγονός ότι το GTA IV απευθύνεται σε ενήλικες και μόνο – και το γεγονός ότι είναι ευθύνη του γονέα το τί θα παίξει στο σπίτι του ένα παιδί κάτω των 18.
Και όλα αυτά ενώ ακόμη οι… “φωστήρες” που ευθύνονται για απείρου κάλλους και διατάξεις όπως ο διαβόητoς νόμος 3037 (ο γνωστός για τα… “φρουτάκια”) δεν έχουν ακόμη “ενημερωθεί” για την κυκλοφορία του νέου GTA στη χώρα μας. Με άλλα λόγια, και… τυχερούς να θεωρούν εαυτούς όσοι πρόλαβαν κι αγόρασαν το GTA IV, γιατί αν “πάρει το αυτί” κανενός βουλευτή το θέμα…!
Πέρα από αστεϊσμούς, οι λόγοι για τους οποίους δικαίως το Grand Theft Auto IV είναι τίτλος κατηγορίας “Μ” (για καταναλωτές 18 ετών και άνω) δεν είναι αμελητέτοι. Το τί πρέπει επίσης να γίνει ώστε οι γονείς να αποκτήσουν την ενημέρωση εκείνη που θα τους επιτρέψει να επιλέγουν οι ίδιοι (και σωστά) τα games των παιδιών τους, είναι ένα άλλο θέμα, μεγάλο από μόνο του. Δεν θα έπρεπε όμως να συγχέονται όλα αυτά με το ζήτημα της γενικής στάσης και συμπεριφοράς διαφόρων ελληνικών μέσων ενημέρωσης. Συμπεριφορά αισχρή και ντροπιαστική, όχι τόσο για αυτούς δημιουργούν κυριολεκτικά θέματα “από το πουθενά” – θέματα εν τέλει τρομολαγνείας και μόνο – αλλά πολύ περισσότερο για εκείνους που και δίνουν βήμα στους “συναδέλφους” αυτούς και αποφασίζουν να εκθέτουν τέτοια άρθρα σε πρωτοσέλιδα αρκούντως προκλητικά ή ρεπορτάζ πεντάλεπτα σε κεντρικά δελτία ειδήσεων, στην ουσία προβάλλοντας τη δική τους ημιμάθεια, τις δικές επιδιώξεις για εντυπωσιασμό, τις δικές τους ανασφάλειες και φοβίες.
Συνειδητή σκανδαλολαγνεία, κακή δημοσιογραφία, ανύπαρκτος επαγγελματισμός. Και όλα αυτά για… ποιο λόγο; Για μερικές εκατοντάδες φύλλα παραπάνω (σε καθημερινές εφημερίδες και για μία ημέρα μόνο); Για αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης από θέματα απείρως πιο σημαντικά και χρήζοντα πρωτοσέλιδου και μεγαλύτερων ρεπορτάζ; Για λόγους αμιγώς… εμπορικούς, ίσως; Κίνηση γελοία, απελπισμένη και ύποπτη, “τρία σε ένα” στην περίπτωση του “Ελεύθερου Τύπου”, κίνηση απολύτως ανεδαφική στην περίπτωση των “Νέων”. Για τα τηλεοπτικά κανάλια, δε, ειδικά τον Alpha… δεν υπάρχουν λόγια. Ρεπορτάζ είτε ανούσιο, είτε προκατειλημμένο. Τίποτε άλλο.
Όπως και να έχει το πράγμα: σήμερα στις 2/5 που συζητούσα το όλο θέμα με συναδέλφους – αληθινούς, όχι… κατ’ όνομα – και συνεργάτες, αυτό που προέκυψε ως κοινός παρανομαστής ήταν η ντροπή που εμείς νοιώσαμε (όχι αυτοί που έπρεπε) για το επίπεδο των ελληνικών ΜΜΕ. Kαι εις… κατώτερα να ευχηθώ λοιπόν στα πιο πολλά ελληνικά μέσα ενημέρωσης που κάλυψαν το “θέμα” της κυκλοφορίας του Grand Theft Auto IV μέχρι στιγμής. Και τα ψυχρά μου συγχαρητήρια σε όσους έκαναν εμένα, και αρκετούς άλλους ανθρώπους που αντιλαμβάνονται μερικά πράγματα παραπάνω, να αισθανθούμε για άλλη μια φορά κάτοικοι τριτοκοσμικής, υπανάπτυκτης χώρας, χωρίς πραγματικά να είμαστε. Εύγε!